1-Türk daması nedir?
Türk daması iki oyuncu arasında oynanan bir oyundur. Bu oyunun dama tahtası (8×8) denilen bir alan üzerinde, dama taşlarıyla oynanır. (Şekil I)
Türk daması oyununda iki renk taş vardır. Bu taşlar siyah ve beyaz renklerdedir.
Oyunculardan biri beyaz, diğeri siyah taşlarla oynar. Oyunun her iki tarafın 16 taşı vardır. Bu taşlar dama tahtası üzerinde belli bir düzeyde yerleştirilir.
Oyuncular sırayla birer hareket ettirirler. Oyun esnasında taşların belli kurallarla hareket ettirilmesine hamle denir. Oyun beyazların hamlesiyle başlar.
Türk daması oyununda amaç rakibin tüm taşlarını ele geçirmektir.
2-Türk damasının yararları.
Türk daması her insanin kolay öğrenebileceği bir oyundur. Aynı zamanda pek çok yararları olan bir spordur:
a- Türk daması hafızayı güçlendirir.
b- Türk daması başkalarına karşı saygılı ve dürüst olmayı öğretir.
c-Türk daması planlı olayı öğretir.
3-Türk daması tahtası.
Türk daması oyunu, (8×8) dama tahtası üzerinde oynanır. Dama tahtası kenarları birbirine eşit dört köşe bir alandır. Bu alanda 64 adet birbirine eşit kutucuklar vardır. Bu kutucukların her birine kare adi verilir. (Şekil I)
Tahta üzerinde bulunan bu karelerin oluşturdukları yollar vardır. Bu yollardan sağa-sola doğru olanlara yatay yol denir. Aşağı- yukarı olan yollara ise dikey yol denir.
Yatay ve dikey yollar dişinde birde çapraz yollar vardır, ama Türk damasında çapraza hamle yapmak yasaktır.
Türk dama kuralları
Taşların Yerleşimleri ve Oyunun Amacı
Amaç
Türk Damasında amaç, taş alma mecburiyetinden yararlanarak, oyun kurmak, pozisyon ve hamle avantajı elde etmek, rakibin taşlarını eksilterek rakibi zayıflatmak ve sonuç olarak rakibin tüm taşlarını alarak oyunu kazanmaktır. Taşların amacı sekizinci sıraya erişip her yöne hareke edebilen Dama Taşı niteliği kazanmaktır.
Diziliş
Dama taşları 16 beyaz 16 siyah taş ikiser sıralı olarak dizilir. Gerilerinde birer ve aralarında 2 şer kolon boş bırakılır.
Hamleler
Normal Taşların Hamleleri
Bir yoz (piyon) üç yöne doğru hamle yapabilir veya atlayabilir-sola yatay, sağa yatay ve direk. Bir yoz taş(piyon) son sıraya ulaştığı zaman Dama niteliği kazanır.
Dama Taşının Hamleleri
Damaya çıkan yani dama olan taş yoz taşlardan farklı olarak sağa sola, ileriye, geriye hareket edebildiği birkaç kare birden atlamak suretiyle “L” çizerek gezinebilir. Ancak bu hareketlerini yapabilmesi için her “L” çizişte bir veya birkaç taş alması gereklidir. İleriye veya geriye taş alarak hareket eden dama aynı sütün ve kolon üzerinde, ileriye taş almışsa geriye veya geriye taş almışsa ileriye ters dönüş yapamaz.
Kurallar
1-Her iki oyuncuda gerek kendisinin bastığı (Taşını istediği), gerekse hasmının verdiği taşların hepsini ilk hamlede almak mecburiyetindedir.
2-Eğer bir oyuncu iki tarafı taş almak kabul olan bir hamleye basar, (Taş isterse) ve taşların adetleri eşit olursa oyuncu dilediği taşı dilediği tarafa almakta serbesttir.
3-Ayrı ayrı taşları ile birkaç yerden taş almak mecburiyetinde bulunsa bile evvela en çok alınan taraftaki taşları toplamak zorunluluğundadır. Damaya çıkmış bir taş için dahi bu mecburiyet kesindir.
- Bir oyuncu yerinden kaldırdığı taşı oynamak mecburiyetindedir. Asla geriye dönmek hamleden vazgeçmek ve taşı eski yerine getirme imkanı yoktur.
5-Taş alarak damaya çıkıyorsa ve bitişikte taş varsa yoz taş gibi taş almaya devam eder. Taş almadan dama diyorsa (damaya çıkıyorsa) o taş orada kalır, taş alamaz. Yani damaya çıkan taş rakibin hamlesinden sonra DAMA vasfını kazanır.
Nezaket Kuralları
1-Taş istemelerinde (Taş basmalarda) rakibe “Senden X taş istiyorum.” Diye ikaz yapılmalı.
2-Taş sürerek damaya çıkılacaksa, Dama çıkmadan bir önceki kareye taşımızı koyduğumuzda rakibe “Dama altı, bir eksik veya damaya çıkıyorum” diye uyarmak gerekir. Damaya çıkıldığında ise “DAMA” diye rakibi uyarmalıyız.
Bu mecburi olmayan kurallar, Dama ustaları tarafından halen uygulanmaktadır. Kurallar zorunlu olamaz çünkü, “rakibe iki taşistiyorum” denildikten sonra, rakip bir oyunun parçası olarak, “buradan ben size üç taş veriyorum” diyebilir. Bu nezaket kuralları Damanın uzun tarihi boyunca, oyuncular arasındaki zengin sosyal diyaloglar sonucu, ustaların davranış kültürü olarak yerleşmiştir. Bu kurallar aynı zamanda ustaların nezaketini ile Türk Damasının zerafetini yansıtmaktadır.
Örnekler
Örnek 1: Fazla taş alma zorunludur.
Bu pozisyonda beyaz taş sağında 1, solunda 2 taş istemektedir. 2 taş almak mecburiyeti var.
Doğru Hamle Yanlış Hamle
Örnek 2: Fazla taş almak zorunludur.
Yanlış hamle:siyah taş az olan 4 taşı almak zorunda. Doğru hamle:siyah taşın sırasıyla 5 taşını alır ve taşı b7 karesinde kalır.
Örnek 3: – “L” tipi hamleler
Bu pozisyonda hamle sırası beyazda ve beyaz dama taş alacak. Sırasıyla 8 taşı alır. Nasıl alırsa alsın 8 taş alır. Oyuncu istediği taraftan taşları toplar. Burada damanın taş toplarken nasıl “L” çizdiğini görüyoruz.
Doğru Hamle Yanlış Hamle
Örnek 4:– Ters yöne dönüş yasağı.
Bu örnekte ise damanın taş toplarken geriye dönüp taş alamayacağını görüyoruz. Beyaz dama sırasıyla taş alır ve h2 karesinde kalır.
Doğru Hamle Yanlış Hamle
Örnek 5:– Burada ise hamle sırası beyaz taşta ve taş alarak dama çıkıyor. Bu pozisyonda siyah taş iki tane beyaz taşalır ve e8 karesinde kalır. Hamle sırası siyahlara geçiyor.
Doğru Hamle:siyah taş dama der e8 karesinde kalır. Yanlış Hamle
Örnek 6: – Taş almadan Damaya çıkmak.Yoz taşın, taş almadan, damaya çıkıp, bitişikteki dama taşını alamayacağını gösteren bir örnek.
Hamle sırası beyaz taşta. Beyaz taş DAMA ya çıkıp, bitişikteki rakibin damasını alamaz. Dama derse, siyah taş E8 karesinde durur ve hamle sırası siyahlara geçer.
Beyaz dama 5 taş alır ve dama rakip tarafından kesilir. Öbür tarafta daha az taşolduğu için oradan alamaz.
Örnek 7: – Taş alarak Damaya çıkıp bitişik tasın alınabilmesi.
Taş alarak, damaya çıkıp, bitişik taşı alabildiğini gösteren bir örnek.
Hamle sırası beyaz taşta ve beyazın yoz taşı ile rakibin 2 taşını ve 1 damasını alır DAMA der ve kendi taşını b8 karesinde bırakır. Yeşil renk ile gösterilen hamle yolu doğru hamledir. Kırmızı çizgi ile gösterilen hamle yanlıştır.
Örnek 8: – Yoz(piyon)taşın ve Dama taşının eşit taş alabildiği durumda, her ikisinin de seçilebileceğini gösteren bir örnek.
Hamle sırası beyaz taşta. İster dama ile alır, ister yoz taş ile alır. Çünkü her iki tarafta alınacak taşlar eşittir. Damaya veya yoz taşa öncelik yoktur.
Örnek 9:– Normal taşın Dama taşından fazla taş aldığı durum. Yoz taşın fazla, dama taşının eksik taş alabildiği durumda, yoz taşın seçilmesi gerektiğini gösteren bir örnek.
Burada hamle sırası beyaz taşta. Dama ile 2 taş (kırmızı çizgi hamleleri), yoz taş ile 3 taş(yeşil çizgi hamle) alınabilir. Fazla taşı almak zorunlu olduğundan, yoz taş ile taşları almalı. (yeşil çizgi hamle)
Örnek 10:– Dama taşının fazla taş aldığı durum. Yoz taşın az, dama taşının fazla taş alabildiği durumda, dama taşının seçilmesi gerektiğini gösteren bir örnek.
Yine hamle sırası beyaz taşta. Yoz taş ile taşalınamaz (kırmızı çizgi). Dama ile alınınca, dama kesilecek olsa bile, fazla taşı almak zorunda olduğundan, DAMA ile 2 taş alınacaktı (yeşil çizgi hamlesi).
Oyun Sonu
Galibiyet
Bir taraf, diğer tarafın tüm taşlarını aldığında veya karşı taraf hiç bir taşını oynayamıyor durumda ise, oyunu kazanmış olur. Taş sayısı veya pozisyon olarak zayıf durumda bulunan oyuncu, oyunun gidişatına göre, oyundan çekilebilir ve bu durumda da karşı taraf kazanmış olur.
Beraberlik
Her iki oyuncunun birer adet taşı kaldığında oyun beraberlikle sonuçlanır. Bunun dısında, oyunculardan biri diğerine beraberlik teklif edebilir. Karşı taraf bu teklifi kabul ettiğinde de oyun berabere sonuçlanmış olur. Son olarak, eğer aynı pozisyon üç kez aynı sekilde tekrarederse, oyun beraberlikle sonuçlanır.
Damanın Tarihi ve Konumu
Dama, tarihi antik çağlara uzanan en eski oyunlardan biridir. Dama’nın Afganistan-Hindistan bölgesinde ortaya çıktığı, Persler üzerinden ortadoğu coğrafyasına ve anadolu üzerinden de haçlı seferleriyle dünyaya yayıldığı kabul edilmektedir. Çok farklı zamanlara ve birbirine çok uzak bölgelerde yer alan uygarlıklara ait kazılarda benzer taşların ve tahtaların ortaya çıkmış olması, oyunun tarihinin tahmin edilenden çok daha eski olduğunu göstermektedir.
Bu eski oyun, Osmanlı İmparatorluğu döneminde tarihinin en yüksek seviyesine ulaşmış ve tüm Ortadoğu, Anadolu, Doğu Avrupa, Kuzey Afrika, Karadeniz çevresinde yaygın bir şekilde oynanmıştır. Bugün, Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında ve ağırlıklı olarak ta ülkemizde oynanan Dama oyunu, uluslararası alanda,Türk Daması olarak bilinmektedir. Belde, ilçe ve il bazında derneklerle büyük ölçüde örgütlenen oyunumuz, önemli bir tarihsel ve kültürel geçmişe sahiptir. Her kesimden, her yaş grubundan ve çok farklı gelir seviyesine sahip insanlarımızı ve gençlerimizi kaynaştıran ulusal değerimiz, kurumlarımızın ilgisizlikleri nedeniyle, unutulmaya yüz tutmuş ve çocuklarımızın çoğunluğu tarafından bilinmeyen bir oyun durumuna gelmiştir. Satranç oyunundan daha basit kurallara sahip olmakla birlikte, satranca yakın bir oyun ağacına ve pozisyon olasılığına sahip olması nedeniyle, çok zengin bir oyundur.[/vc_column_text][wpsm_woobox id=”50395″][/vc_column][/vc_row]
